Vitaler op de werkvloer met “klaagvrij in bedrijf”

In 2000 stond mijn leven op zijn kop. Ik werkte als Intensive Care-verpleegkundige en was net begonnen met een studie aan de Universiteit Maastricht, toen ik ernstige RSI-klachten kreeg. Werken ging niet meer, evenals vele fijne dingen die ik in mijn vrije tijd graag deed zoals motorrijden en muziek maken. Zodra ik toch wat probeerde, leverde dat alleen maar nóg meer pijn op.

Kortom, ik had alle reden tot klagen. Waarom moest mij dit nu overkomen? Was er misschien iets of iemand die ik er de schuld van kon geven dat ik mijn lijf zo had moeten overbelasten? Al snel merkte ik dat het geen zin had me te verzetten. Klagen loste de situatie niet op; het versterkte mijn rotgevoel en zelfs mijn lichamelijke klachten. Op dat moment besloot ik om me minder te verzetten, meer in het ‘nu’ te leven en te aanvaarden wat er ‘is’.

De ultieme oefening

In 2014 volgde de ultieme oefening om klaagvrij in het NU te leven, toen mijn vader op sterven lag. Als ik terugkijk op die laatste 24 uur van zijn leven, kan ik wel zeggen dat ik nergens spijt van heb. Juist omdat ik ieder moment volledig aanwezig ben geweest en in verbinding stond met mijn gevoel.

Geloofde ik toen nog dat ik klaagvrij leefde, een jaar later moest ik erkennen dat ik nog vreselijk kon klagen over het geklaag van anderen. Ook klaagde ik nog veelvuldig over mezelf – misschien niet meer zoveel hardop, maar nog wel in gedachten. Toen begon ik pas écht aan de beoefening van een Klaagvrij Leven, iedere dag.

Gaandeweg ontdekte ik waar het werkelijk om draait. Namelijk proberen om oprecht te blijven. Geen dingen oppotten, niet blijven hangen in problemen, maar de onderliggende behoefte onderzoeken. Dat kan alleen als ik volledig aanwezig ben in het hier en nu en naar mijn lichaam en mijn gevoel luister.

Van klacht naar aandacht

Nu neem ik mijn ervaring mee als werkplekonderzoeker bij bedrijven. Als je klaagvrij wilt werken, zowel hardop als in gedachten, start je met kijken naar wat er onder het klagen verscholen ligt. Klagen doe je als je je ongemakkelijk voelt. Dat gevoel van ongemak wordt onbewust opgevolgd door het zoeken naar een schuldige: iets, een situatie, iemand anders of jezelf. Samen met mijn cliënt ga ik dan op onderzoek uit: welke behoefte, welke wensen willen eigenlijk aandacht?

Zo bezocht ik laatst een manager, een duidelijke ‘alfaman’, met lichamelijke klachten op het werk. In het begin van ons gesprek zit hij vooral te klagen over de directeur en de werkcultuur. Maar door mijn aandacht voor hém, in plaats van wat hij me vertelt over allerlei zaken om hem heen, komt hij uiteindelijk uit zijn hoofd en dichter bij zijn gevoel. Na zijn verhaal voel ik verdriet wat niet van mij is en dat benoem ik. Hij zegt me precies te weten waar ik het over heb, geeft me een knuffel en meldt zich, zo blijkt later, voor een week ziek. Een maand later tref ik een andere man, ook al is het dezelfde. Hij zit meer in zijn lijf, heeft niet meer zo’n vlotte babbel, maar is rustiger aanwezig en content. Bij onze volgende ontmoetingen krijg ik steevast een hug.

Ook ontmoette ik een dame met elleboogklachten. Bij de huisarts had ze al een injectiespuit gekregen, maar dat hielp slechts tijdelijk. Ze klaagt over de werkdruk, over de zorg voor haar moeder. Als ik het gesprek breng op wat zíj nodig heeft, is ze even stil. Dát had ze zich nog nooit eerder afgevraagd. Een maand later ontmoet ik haar weer. Ze is ontspannen, zelfverzekerd met een zachte uitstraling en klachtenvrij. De werkdruk was niet veranderd, maar hoe ze ermee omgaat en de keuzes die ze in haar privéleven maakt wél. Ze deelt nu de zorg voor haar moeder met haar broer en stapt enkele haltes eerder uit de bus, om wandelend naar huis te kunnen. Voor het eerst ervaart ze wat ze óók kan doen in de avond, behalve voor haar moeder zorgen.

Heft in eigen handen

Net als ikzelf destijds hebben deze mensen het aan den lijve ondervonden: als je werkelijk aandacht geeft aan je eigen behoeften onder je klagen, en je die behoeften weet te formuleren binnen je ‘cirkel van invloed’, voel je je sterker en psychisch gezonder. Je neemt het heft in eigen handen. Daar komt nog bij dat het contact met anderen warmer en oprechter wordt, zodat je elkaar kunt ondersteunen in de zoektocht naar een fijner werkklimaat en/of werk wat bij je past.

Ook aan de slag met ‘Klaagvrij in bedrijf’? Hierbij alvast drie tips:

1 – Zeg geen sorry
Geen sorry meer zeggen in situaties waarin je dat doorgaans uit gewoonte deed, brengt je in een nieuwe situatie die vraagt om een andere, creatieve aanpak. Sorry dat ik die mail nog niet heb verstuurd, maar… Sorry dat ik te laat ben voor de vergadering, maar….. Sorry dat ik onze lunchafspraak ben vergeten, maar ik heb een te drukke week gehad en… Sorry weglaten betekent minder uitleg, minder vasthouden aan verwachtingen. Daarvoor in de plaats komt meer acceptatie van wat er nu IS. En, niet onbelangrijk, je neemt meer verantwoordelijkheid voor wat je doet of nalaat. Sta stil bij het gevoel van ongemak als je dat ook werkelijk voelt. Je hoeft het niet weg te sorry-en. Zo vraag je bovendien geen sociaal wenselijk antwoord van de ander, die recht heeft op zijn of haar eigen ongemakkelijke gevoel als dat ontstaan is.

2 – Doe een Klaagvrije Maandag
Maandag 23 januari 2017 doopte ik om tot nationale Klaagvrije Maandag, maar je kunt jezelf natuurlijk iedere willekeurige (maan)dag uitdagen om eens 24 uur klaagvrij te zijn. Wat komt ervoor in de plaats als je noch in woorden noch in gedachten klaagt, maar wél oprecht blijft naar je gevoelens? Wat gebeurt er als je luistert naar hetgeen ónder het klagen ligt? Het is dus niet de bedoeling om dingen op te kroppen, maar om zonder te klagen recht te doen aan jouw achterliggende behoefte. Zie het als een onderzoek, een experiment met jezelf en met elkaar. Vergeet niet je omgeving op de hoogte te stellen van je plan!

3 – Oefen eens met gedachtenvrij zijn
Klagen speelt zich af in je hoofd. Als je geen gedachten hebt, is er dus ook geen ruimte voor geklaag. Houd daarom eens twee minuten stilte, bijvoorbeeld tijdens een vergadering. En oefen met stil worden in je hoofd. Je kunt daarbij een wit scherm visualiseren. Steeds als je woorden of beelden ziet verschijnen op dit scherm, maak je het scherm weer wit.

Sandra Brandt is als trainer en inspirator in te huren voor en teamdag of meerdaagse sessie in Résidence Groot Heideborgh of een andere locatie. Lees meer over de werkwijze van Sandra Brandt en haar inspiratietour op www.sandrabrandt.nl